Vòng cung Đông Bắc là một khắc khoải với tôi, là ưu tiên thứ hạng đầu trong những chuyến đi, đáng ngóng chờ đấy bạn à. Nếu bạn hỏi lý do vì sao ư? Chà, nếu hoạch toẹt ra có vẻ kém sang quá: chưa từng đi! Mỗi ngày trôi qua, hình ảnh những “đỉnh núi du ca” cứ ám ảnh trong tâm mãi không thôi. Chuyến đi vỏn vẹn chỉ có 05 ngày với hành trình rất dài theo cung đường gian nan. Đó là Hà Nội – Tuyên Quang – Hà Giang – Lũng Cú – Đồng Văn – Mèo Vạc – Cao Bằng – Bắc Kạn. Mặc dù đi từ tháng 10/2019 nhưng bài này được ghi lại vào tháng 4/2020 nên chắc chắn có nhiều thông tin chưa được cập nhật.
Lướt trên vòng cung Đông Bắc bằng một chuyến famtrip
Thật ra thì trước nay đã có không ít 05 kèo rủ các kiểu rồi, nhưng vì vô số lý do khách quan và “chủ quan duy ý chí” đành ngậm ngùi lỗi hẹn. Lần này là lời mời đột xuất từ một đơn vị đối tác trong công việc. Mà ở đời nhiều cái đến đột xuất thường mang lại những cảm xúc thú vị, đẩy cái bản tính tò mò của con người ta trồi lên cao độ. Ừ thì đi.
Cũng như nhiều chuyến đi trong vài năm gần đây tôi có tham gia, lần này cũng là dạng famtrip với thành phần hầu hết là đại diện các đơn vị lữ hành. Mục đích đi để khảo sát thực tế đặng về có chút vốn lận lưng bán tour cho khách. Thực tình mà nói trong tâm khảm vẫn khát khao đến một ngày nào đó cưỡi con xe máy một mình rong ruỗi. Cảm giác leo từng con dốc để được trải nghiệm, được chạm nhiều hơn vào các khoảnh khắc, cảm xúc trên đường sẽ được nhiều hơn. Dù lần này chưa được thỏa như ý hằng muốn, nhưng không sao, đủ động lực cháy bỏng cho những lần sau. Nào các bạn tôi, giờ hãy sẵn sàng bắt đầu nghê kể lể nhé, để lâu sợ sẽ quên hết.
Tìm vòng cung Đông Bắc trong lòng bàn tay
Trước tiên, chúng ta tìm hiểu về vùng trung du và miền núi phía Bắc nói chung và vùng Đông Bắc nói riêng theo phương cách cách ông cha mình làm từ bao đời trước như này thử nhé, nếu chưa hiểu thì đành…hỏi thêm bác google thời 4.0 thôi. Bạn hãy ngửa bàn tay trái ra. Đây, hình dung cả bàn tay là toàn miền Bắc thân thương đi ha. Một khu vực khá rộng lớn về không gian và chồng chất thời gian của trầm tích lịch sử, người ta thường hiểu là tất tần tật vùng đất từ Ninh Bình ngược ra đến tận đỉnh đầu Hà Giang đó. Dựa theo các đặc điểm về địa lý, địa hình mà trong sách vở thường chia miền Bắc gồm 03 tiểu vùng khác nhau như này:
Cực Tây A Pa Chải
Nếu xem chiều dài của ngón tay cái được ví như đường biên giới Việt – Lào thì đó cũng chính là ranh rìa phía Tây của vùng Tây Bắc. Khi ấy, nơi đầu ngón cái chính là A Pa Chải – Cực Tây trên đất liền của nước ta. Đọc đâu đó bạn sẽ được biết đây là nơi rất đặc biệt khi “một con gà gáy cả ba nước đều nghe thấy” (Việt Nam – Lào – Trung Quốc). Nhân đây luyên thuyên thêm một chút về các điểm cực ở nước ta bạn sẽ thấy nó hơi rối nếu không tìm hiểu kỹ ngọn nguồn.
Có thể là do các vấn đề lịch sử để lại như: ngày xưa chưa có GPS để đo chính xác tọa độ; hoặc là quá trình điều chỉnh, phân tách địa giới hành chính; mà tên gọi hay địa điểm các cực trước giờ vốn đã nằm trong sách giáo khoa hoặc các tài liệu chính thống; hiện giờ có thể chưa chính xác lắm. Như trường hợp A Pa Chải ở trên chẳng hạn, hiện tại khu vực đó đã tách ra thêm một bản mới là bản Tá Miếu nơi có đỉnh Khoan La San cao 1864m so với mực nước biển, trên ấy có cắm cột mốc biên giới. Như vậy cực Tây của nước ta là bản Tá Miếu, xã Xín Thầu, huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên. Ôi, mới một ngón cái thôi mà đã dài dòng rồi.
Ranh giới Tây Bắc và Đông Bắc
Đến ngón trỏ, chiều dài của nó xem như là dãy Hoàng Liên Sơn đi, hoặc xem là sông Hồng cũng được vì núi và sông song song nhau mà (với đầu ngón là Cột cờ Lũng Pô – nơi con sông Hồng chảy vào đất Việt). Đây cũng là ranh giới giữa vùng Tây Bắc và Đông Bắc (trong các sách nói ranh giới phía Tây của vùng Đông Bắc được giới hạn bởi thung lũng sông Hồng và thượng nguồn sông Chảy).
Lằn ranh Vòng cung Đông Bắc
Đến ngón giữa. Thú vị đây, vì chúng tôi bắt đầu chinh phục vòng cung Đông Bắc là theo cung đường QL2 và QL4C gần như là dọc theo ngón tay này, mà đầu ngón tay chính là Lũng Cú – Cực Bắc của Tổ quốc.
Ngón đeo nhẫn thì sao? Theo khía cạnh hôn nhân thì nó quan trọng lắm á nên người ta mới đao nhẫn ngón này!?. Mường tượng đi, đó là con đường QL3 đi từ Hà Nội xuyên qua Thái Nguyên – Bắc Kạn – rồi lên tận Cao Bằng xa xôi và đầu ngón chính là Thác Bản Giốc huyền thoại.
Còn lại ngón út là theo hướng Lạng Sơn – Quảng Ninh. Đầu ngón chính là Mũi Sa Vĩ – Nơi địa đầu của của hình chữ S. Đây cũng là điểm cuối của đường biên giới trên bộ giữa Việt Nam – Trung Quốc, một vòng cung tính từ A Pa Chải đến đây đường biên dài đến 1.406km!
Như vậy, ngón trỏ và ngón út là 2 cạnh, khu vực bên trong đó là toàn bộ vùng Đông Bắc. Thấy chưa, không cần mở bản đồ, chỉ mở lòng bàn tay mà bạn có thể hình dung được cả miền Bắc với vùng Đông Bắc rồi chứ?
Vòng cung Đông Bắc bao gồm những tỉnh nào?
Việc chia tách khu vực trung du và miền núi phía Bắc thành 02 tiểu vùng Tây Bắc và Đông Bắc như thế nào thì tùy vào từng góc nhìn, mục đích khác nhau của các nhà quản lý.
Cả Đông Bắc có cả thảy 07 tỉnh (hoặc 09 tỉnh) bao gồm: Hà Giang, Cao Bằng, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Thái Nguyên, Bắc Kạn, Bắc Giang (có khi thêm Yên Bái và Quảng Ninh). Nhưng nếu nói lấy dãy Hoàng Liên Sơn hay sông Hồng làm ranh giới phân chia thì có những tỉnh mà địa giới hành chính bị cắt đôi bởi lằn ranh ấy thì sao nhỉ?
Trải nghiệm vòng cung Đông Bắc phải quan tâm đến đặc điểm về địa hình
Đông Bắc là vùng có địa hình khá đa dạng và cả yếu tố phức tạp. Tính theo trục dọc từ châu thổ sông Hồng ngược lên mạn trên thì địa hình cao dần về hướng Bắc. Vừa rời khỏi đồng bằng là đến khu phía Nam của các tỉnh vùng Đông Bắc thuộc các tỉnh như Phú Thọ, Tuyên Quang, Yên Bái, Thái Nguyên…là vùng có các đồi núi thấp với độ cao khoảng 100 – 200m đan xen với đồng bằng nhỏ hẹp, người ta thường gọi đây là “quê em miền trung du”.
Nếu theo chiều ngang từ Tây sang Đông thì địa hình thấp dần về phía Đông (phía biển). Toàn vùng có 03 cao nguyên lớn đó là cao nguyên Bắc Hà, cao nguyên Quản Bạ và cao nguyên Đồng Văn. Về độ cao thì chỉ ngang với khu vực Bảo Lộc – Di Linh trong Nam thôi, tức là khoảng từ 1000m – 1600m. Tuy nhiên, với sự đa dạng về các giá trị về địa chất, địa mạo, hiện đã có hai khu vực đã được Unesco vinh danh. Hai khu đó là Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn và Công viên địa chất toàn cầu non nước Cao Bằng.
Rìa phía Đông có các dãy núi hình cánh cung mà khi nghe tên chúng ta sẽ thấy quen thuộc vì đã được học trong sách địa lý thời phổ thông: cánh cung Sông Gâm, cánh cung Ngân Sơn, cánh cung Bắc Sơn, cánh cung Đông Triều. Các dãy núi vòng cung này hầu như đều chụm đuôi lại ở Tam Đảo mù sương.
Khám phá Vòng cung Đông Bắc để trải nghiệm sự đa dạng về văn hóa
Vùng Đông Bắc có bề dày và đa dạng về văn hóa, đặc biệt là văn hóa tộc người. Nơi đây có nhiều cộng đồng dân tộc cùng sinh sống như: Kinh, Tày, Nùng, Sán Dìu, Sán Chay, Dao, H’Mong, Hoa, Thổ, La Chí, Mán, Giáy, Lô Lô, Pà Thẻn… Ngoài người Kinh, chắc chắn đâu cũng có, thì các đồng bào còn lại có sự phân biệt về địa bàn cư trú khá thú vị.
Như này nhé, nói theo sách dân tộc học một chút thì Việt Nam mình có 54 dân tộc anh em và phân chia thành 08 ngữ hệ khác nhau. Ở khu vực Đông Bắc thì sau khi trừ cái anh ở trên ra, đồng bào cư trú ở đây chủ yếu thuộc 02 ngữ hệ là H’Mông – Dao (H’Mông, Dao, Pà Thẻng…) họ chọn những rẻo cao, đỉnh núi chênh vênh mà sinh sống. Trong khi nhóm Tày – Thái (Tày, Thái, Nùng, Giáy…) cư trú và canh tác ở những nơi thấp hơn như thung lũng hay đồi núi thấp. Theo đia địa lý học thì khu vực có độ cao trên 600m so với mực nước biển gọi là vùng cao.
Tóm tắt lịch trình lướt trên vòng cung Đông Bắc
Vì chỉ có vỏn vẹn có 05 ngày nên hành trình khám phá của chúng tôi nói chính xác hơn là Lướt trên vòng cung Đông Bắc. Tóm tắt về lộ trình của từng ngày như sau:
Ngày 1: Đường lên Hà Giang
Từ Sài Gòn bay ra Hà Nội. Tiếp đó là theo một đoạn Cao tốc Nội Bài – Lào Cai, rẽ vào QL 2C – QL 2B – QL 37. Đến thành phố Tuyên Quang thì chính thức theo QL 2 trực chỉ Thành phố Hà Giang. Tổng chiều dài đường bộ ngày đầu tiên đã đi: 255km
Ngày 2: Đường lên cổng trời
Từ thành phố Hà Giang bắt đầu chinh phục QL 4C – Cung đường hạnh phúc để đi Đồng Văn. Hành trình ngang qua các đại danh: Dốc Bắc Sum, Cổng Trời Quản Bạ, Núi đôi Cô Tiên, Cán Tỷ, TT Yên Minh, Dốc Thảm Mã, Phố Cáo, Sủng Là, Sà Phìn, Lũng Cú, TT Đồng Văn. Tổng chiều dài ngày 2 đã đi:190km
Ngày 3: Hành trình gian nan
Từ thị trấn Đồng Văn, vẫn tiếp tục con đường QL 4C và đoạn gian nan nhất của Con đường hạnh phúc: Đèo Mã Phì Lèng. Hành trình đi qua thị trấn Mèo Vạc, Lý Bôn rồi rẽ trái theo QL34 đi Bảo Lạc, Dốc 15 tầng (Đèo Me Pia), Xuân Trường, Cửa Khẩu Sóc Giang, Pắc Pó, thành phố Cao Bằng: 230km.
Ngày 4: Đường về Bắc Cạn
Xuất phát từ thành phố Cao Bằng đi theo QL3 đến thị trấn Quảng Uyên thì theo đường TL207 và TL206 để đến Thác Bản Giốc, Động Ngườm Ngao. Hành trình này dài hơn 80km, đi ngang thị trấn Trùng Khánh.
Theo đường cũ quay về thành phố Cao Bằng. Từ đây theo QL3 xuôi về hướng Hà Nội, đến thị trấn Nà Phặc thì rẽ phải theo QL279 để vào Ba Bể. Đoạn đường này dài khoảng 120km.
Ngày 5: Du ngoạn Hồ Ba Bể
Trong buổi sáng dành để tham quan Hồ Ba Bể bằng thuyền. Sau bữa trưa khởi hành về Hà Nội để kịp chuyến bay.
Vì vài lý do nên mạch cảm xúc bị gián đoạn, cũng như nhận thấy cần đầu tìm hiểu nhiều hơn cho bài chia sẻ có chất lượng. Mình có ý định sẽ viết tiếp khi nào thích hợp, hoặc sau chuyến đi lại lần 2. Mong mọi người thông cảm.